Tersine Dünya: Toplumsal Rolleri Tersine Çeviren Roman

Orhan Kemal'in 1968'de tefrika edilen ancak öldükten sonra yayınlanan kitabı, Tersine Dünya, mizahi tür içinde konumlanır. Ancak çağdaşları arasında feminist bir gözlemle kendine yer bulan yazarımızın bu eseri, mizahi eserleri arasında yer alsa da toplumda kadının yerine ve hislerine farklı bir bakış açısı sunar. Kitap alışılmamış konusuyla ve tarzıyla okuyucuyu oldukça etkiler.

Bu romanda roller tamamen tersine döner ve kadınlar erkek, erkekler kadın olur. Artık iki cinsiyetin de farklı sorunları vardır. Kadınlar kocalarını dövüyor, meyhanelerde gezip eve sarhoş geliyorlardır. Kocalar ise evde yemek yapıyor, çocuklara bakıyor ve evde karılarını bekliyorlardır. Kitap okuyucuya inanılmaz bir empati imkanı sunar.

Kitabımızın ana karakteri Bitirim Leyla kocasını döven, içkici, kavgacı bir kadındır. Eve içkili gelir, mahallede olay çıkarır ve başka erkeklere asılır. Artık namus erkeklerin koruması gereken bir kavram haline gelmiştir. Erkekler gece sokakta tek başlarına gezemiyorlardır çünkü kadınlar onlara asılıyordur. Kadınların yıllardır yaşadığı problemleri artık erkeklerin yaşadığını görürüz. Kitapta geçen "Erkeğin he demeyeni yoktur. İstemesini bileceksin." cümlesi aslında kadınların neler yaşadığına, toplumdaki yerlerine dikkat çekip, yaşadıkları haksızlıkları ve eşitsizlikleri gözler önüne serer.

Orhan Kemal toplumcu gerçekçi bir yazarımız olarak toplumda kadına ve erkeğe biçilmiş rolleri bütün gerçekliğiyle önümüze koyuyor. Kadının yaşadığı zorlukları erkekte gördüğümüz gibi bu kitapta erkeğin problemlerini de görüyoruz.

Başkahramanımız Bitirim Leyla hapse girdiğinde düşünmesi gereken arkasında bıraktığı kocası ve çocuklarıdır. O olmadan zorlanacaklar ve korumasız kalacaklardır. Bu noktada da hapse girerken bile kendini değil arkasında bıraktığı ailesini düşünmek zorunda olan bir birey görüyoruz. Tabi Bitirim Leyla'nın yaptıklarını görünce ailesini düşünüp bunları yapmasaydı hapse girmezdi de diyorsunuz. Ancak erkeğin üstüne yüklenmiş ailesinin sorumluluklarına da dikkati çekiyor yazar diyebiliriz.

Bitirim Leyla hapse girdiğinde ise onu ziyarete gelen kocasına asılan gardiyanları, komşusunun karısının da, karısı yok diye ona asılmasını, çalıştığı yerde sürekli böyle bir durumla karşı karşıya kalması da okuyucuyu hem üzüyor hem de düşündürüyor.

Bu kitapta Adem ile Havva'nın bile rollerinin farklı olduğunu görüyoruz. Adem Havva'nın bel kemiğinden yaratılıyor ve onun cennetten kovulmasına sebep oluyor.

"Havva anamızı cennetten kovduran Adem babamızın bel kemiğinden gelmiyorlar mı?"

Kitap bize toplumsal kimlikleri, sorumlulukları sorgulatıp bir farkındalığa ulaştırıyor. Yaşamın içinde fark etmediğimiz detaylar, davranışlar ve düşüncelerle karşılaşıyoruz. Orhan Kemal toplumdaki eşitsizliklere elli yıl önce değinmişken artık günümüzde bunların yaşanmamasını temenni ediyoruz.

Roman, 1993 yılında aynı adla filme uyarlanmış. Başrollerinde Demet Akbağ (Bitirim Leyla), Rasim Öztekin (Süleyman), Lale Mansur (Sarı Leman), Jale Arıkan (Hasibe) ve Emre Altuğ, Cem Davran, Olgun Şimşek gibi çeşitli isimleri kadrosunda bulundurmuştur.

Yazımızı aynı zamanda kitabında sonu olan bir şiir ile bitirelim.

"Herkes çalışsın dersine

Rüzgar esse tersine

Aslolan insan kişi

Fark etmez erkek dişi"